Ön çapraz bağ, diz ekleminde stabilizasyonu sağlayan yapılardan biridir. Femurdan tibia ya çapraz şekilde konumlanan bu bağın birincil görevi; dizin fleksiyon( bükülme) ve ekstansiyon( açılma) hareketlerinde tibia kemiğinin aşırı hareketliliğini önlemektir.
Ön çapraz bağ yaralanmaları çok sık karşılaşılan bir diz sakatlığıdır. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla fazladır. Yaralanma mekanizması genellikle ayak bileği sabitken dizin aşırı dönmesi ile oluşur. Diğer nedenleri;
- Aniden durma yada yön değiştirme,
- Dize darbe alınması
- Sıçramalardan donra dengesiz yere düşme
- Kayak sporunda uygun ekipman kullanılmaması
- Futbol, basketbol gibi temas sporlarında dizin ani dönmesi
- Trafik kazası, düşme gibi..
Yaralanmanın boyutuna göre hasarın derecesi belirlenir;
1.derece yaralanmalarda bağ hafif derecede zarar görür ancak genede diz stabilizasyonuna destek olur.
2.derece yaralanmalarda bağda kısmen kopma vardır.
3.derece yaralanmalarda ise bağ tamamen kopmuştur.
Travmaya bağlı ön çapraz bağ yaralanmaları beraberinde eklem yüzeylerinde aşınma ve menisküslerde yaralanmaya sebep olabilir. Ayrıca stabilizasyonu sağlayan diğer diz çevresi bağlarında yaralanması da ön çapraz bağ yaralanması ile birlikte görülebilir.
Ön çapraz bağ yaralanmasının belirtileri nelerdir ?
- Hareket sırasında dizden ses gelmesi ve bu sesin ağrı yada uyuşukluk oluşturması,
- Hareket edememe ve ağrı,
- Yüklenmenin fazla olduğu durumlarda dizin boşalması hissi,
- Şişlik(ödem), morluk(hematom), kızalıklık görülmesi gibi
Kişinin şikayetleri dinlenip, ayrıntılı bir hikaye alındıktan sonra ön çapraz bağ için özel klinik testler yapılır. Bu testlerin cevapları bazen yetersiz kalır o zaman kesin teşhis için MR( manyetik rezonans) çekilir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?
Kişinin aktif bir spor hayatı yoksa ve yaralanmanın boyutu çok yüksek değilse cerrahi olmaksızın ağrı ve kuvvetlendirmeye yönelik fizyoterapi programı yapılabilir. Fakat gençse yada sporcuysa ön çapraz bağ ameliyatı gereklidir. Cerrahi sonrasında da ameliyatın başarısını arttırmak ve kişinin biran önce normal hayata başlaması için fizyoterapi gereklidir.
Akut fazda ödemin giderilmesi, eklem hareket açıklığının tam olarak edinilmesi, patellanın( diz kapağı) hareketliliğinin sağlanması önemlidir. Akut fazın ardından egzersiz planlaması; kuvvet egzersizleri, güç, koşu kapasitesi, denge, hız ve çeviklik ve son olarak spora dönüş egzersizlerini içermelidir.
Cerrahi sonrası bu programın süreci biraz daha uzar. Ameliyat sonrası dikilen dokunun zarar görmemesi için izlenilmesi gereken protokoller vardır. Erken dönemde yapılması sakıncalı olan hareketler için iyileşme süreci beklenmelidir.
Ön çapraz bağ yaralanmasında doku iyileşmesi minimum 6 hafta , spora dönüş için 12-18 hafta gereklidir. Bu süreçte diz çevresi kasların kuvvetlendirilmesi, dokunun tekrar yaralanmaması ve kişinin en hızlı şekilde eski hayatına dönmesi için dikkatli yüklenmeler yapılmalıdır. Hem terapistin hemde hastanın sabırla ilerlemesi gerekmektedir. Geçen süreçte kondisyon kaybının minimum olması için üst vücut ve beden egzersizleri yapılabilir.
Sağlıkla kalın ..